De ontwikkeling van Zelfi

Mijn missie om leerlingen te leren reflecteren – de ontwikkeling van Zelfi

Hoe mijn missie om leerlingen te leren reflecteren begon

Zo’n vier jaar geleden verzuchtte mijn stiefvader Justin (docent economie en mentor) tegen mij: “Onze school gelooft er heilig in dat ze leerlingen leren reflecteren, maar ik geloof er niets van. Ieder jaar voer ik vier keer exact dezelfde gesprekken met leerlingen en het lijkt wel of ze er niets van opsteken. Kun jij eens in de wetenschap van reflecteren duiken en er een workshop over geven voor mijn collega’s?”

Dat was het startschot van een behoorlijk uit de hand gelopen project. Spoiler: het mondde uit in een mobiele applicatie (Zelfi) die het reflectieproces ondersteunt bij jongeren. In deze blog sta ik stil bij het vier jaar durende proces van het ontwikkelen en testen van de app. Daarnaast sta ik stil bij hoe de app het thuis leren kan ondersteunen. Nu al overtuigd :P, ga dan meteen naar onze kersverse website.

 

Een klein onderzoekje naar reflectieformulieren

Voordat ik de literatuur in dook, vroeg ik Justin hoe zijn school leerlingen leerde reflecteren. Het kwam erop neer dat leerlingen na ieder rapport, viermaal per jaar, een reflectieformulier invulde. Ik kreeg inzage in 150 (anoniem) ingevulde formulieren.

Beknopte samenvatting:

  • Bij de eerste vraag moesten leerlingen hun cijfers invullen.
    • Gevolg: bij alle vervolgvragen hadden leerlingen het alleen nog maar over cijfers (“Ik ga nu echt een voldoende halen voor Engels”).
  • De vragen waren gericht op een lange periode, zoals ‘Wat ga je volgend semester anders/beter doen?’
    • Gevolg: jongeren verzandden in algemeenheden. “Ik ga volgend semester beter mijn best doen/ een hoger cijfer halen.”
  • Er werd uitvoerig stilgestaan bij incompetenties. ‘Wat kan beter’, ‘Wat ga je hieraan doen’, ‘Wat ga je in het vervolg concreet doen?’
    • Gevolg: jongeren worden zich heel erg bewust van zaken die ze niet zo goed kunnen, terwijl de kans veel groter is dat ze later aan de slag gaan met iets dat ze wel goed kunnen.
  • De vragen waren heel eenzijdig. De vragen kwamen altijd vanuit de docent/mentor.
    • Gevolg:; jongeren vullen vooral vaak in wat zij denken dat docenten en mentoren willen horen. Ze gaven ‘sociaal wenselijke’ antwoorden, een bekend fenomeen voor onderzoekers.

 

Mijn advies over reflecteren

In een workshop aan een groep docenten van het Erasmus College deelde ik mijn bevindingen. Ook vergeleek ik de bevindingen met wetenschappelijke inzichten over gewoontevorming en reflecteren. Kort samengevat was mijn advies:

  • Gebruik een reflectiecyclus. Laat leerlingen eerst een (gedrags)plan maken, laat ze het plan uitvoeren en laat ze vervolgens reflecteren op hoe het ging. Gebruik die reflectie-uitkomsten om het plan te verbeteren.
  • Zet in op de principes van gewoontevorming. Zorg dat het plan een duidelijke trigger, actie, gedrag en evaluatiemoment bevat.
  • Verleg de focus van cijfers/resultaat naar gedrag en het leerproces. Hoe heb je geleerd? Wat voor studietechniek heb je precies ingezet?
  • Focus op competenties én incompetenties. ‘Wat ging je wél al goed af?’,

‘Is dat iets waar je later wat mee zou willen doen?’

  • Verkort de reflectieperiode. Zorg dat leerlingen dagelijks kort reflecteren op de dag waarop ze hebben gestudeerd, in plaats van over een hele periode.

Vooral de dagelijkse reflectie stootte de gegadigden tegen de borst. “Moet ik dan iedere dag bezig zijn met reflecteren? Daar is echt geen tijd voor”.

Goed om te weten, ik heb een post-doc gedaan over gewoontevorming. Dus ja, als je van reflecteren een goede gewoonte wilt maken, dan helpt het enorm als je er dagelijks even kort aandacht aan besteedt. Maar natuurlijk begreep ik de realiteit van de klassenpraktijk ook. Elke dag een formulier invullen is een hoge belasting voor zowel de docent als de leerling.

 

Workshop reflecteren

Workshop over de wetenschap achter reflecteren

 

Het ontwikkelen van de app

Terug naar de tekentafel dus! Zou het niet mogelijk zijn een app te ontwikkelen, die de taken uit handen van de docent neemt en die het voor leerlingen eenvoudiger maakt om te reflecteren?

Leuk idee, maar helaas ben ik geen appontwikkelaar. Ik besloot mijn idee voor een app op te schrijven en te pitchen op de ‘Neuroscience Education Hackathon’ van de Radboud Universiteit. Daar kon je een team vormen met een aantal programmeurs om samen een app te ontwikkelen. Het idee was er al; het moest alleen gemaakt worden. In een tweetal dagen werd een prototype uit de grond gestampt, die vervolgens de eerste prijs kreeg van de jury.

 

Reflecteren app

Een eerste prototype van Zelfi ontving de eerste prijs op de ‘Neuroscience Education Hackathon’ van de Radboud Universiteit

 

Onderzoek met de app; de docent-app combinatie werkt het best

Nu het idee uitvoerbaar bleek en enthousiast werd ontvangen, heb ik met het hoofd van het gewoontevormingslab van de Universiteit van Amsterdam, Sanne de Wit, bij het NWO een subsidie aangevraagd en ontvangen. Inmiddels is de app twee jaar lang uitvoerig getest op vijf middelbare scholen. Dit zijn de bevindingen:

  • De app is geen wondermiddel op zich, maar een verlenginstrument van de docent, op plekken waar de docent of ouder niet kan zijn, zoals thuis.
  • In condities waar leerlingen alleen de app kregen zonder verdere instructie lieten leerlingen de app relatief snel links liggen.
  • In condities waar docenten geïnstrueerd werden over plannen, concentreren en reflecteren en hoe ze daar de app voor konden inzetten haalden we mooie resultaten. Een kwart van de leerlingen werd beter in plannen, concentreren en/of reflecteren. De overige leerlingen gingen er niet aantoonbaar op vooruit, maar ook niet op achteruit.

 

Inzetten op docenten én de app

Door deze bevindingen richten we ons niet op de verkoop van losse apps, maar bieden we de app kosteloos aan in combinatie met workshops/webinars voor docenten/mentoren. In die workshops/webinars maken de deelnemers kennis met de wetenschap achter plannen, concentreren en reflecteren. Ook gaan we in op het belang van motivatie. Noem reflecteren bijvoorbeeld vooral geen reflecteren bij leerlingen. Kaart het onderwerp liever aan met filmpjes van sporters, artiesten, influencers of vloggers die ze wel interessant vinden. Verder wordt natuurlijk uitvoerig stilgestaan bij hoe docenten de app klassikaal in kunnen zetten.

 

Hoe de app werkt

De app werkt als volgt. Een leerling heeft een probleem dat de leerling zelf of de docent signaleert. Bijvoorbeeld; “ik heb moeite om thuis te leren omdat ik thuis liever een spel speel op de gamecomputer.” Zelfi helpt leerlingen in heel kleine stapjes om hiervoor een gedegen plan te maken. Hierbij houdt Zelfi rekening met drie belangrijke aspecten van gewoontevorming:

  • een duidelijke trigger – een signaal of situatie die het gedrag uiteindelijk automatisch in gang brengt)
  • het gedrag
  • de beloning.

Als je hierover meer wilt weten, lees dan mijn eerdere artikelen hierover. Links vind je aan het einde van deze blog.

Vervolgens vraagt de app je om je plan in de agenda te zetten. Ook herinnert de app je aan je taken. 80% van de leerlingen in ons onderzoek waardeerde deze functie het meest en Zelfi zorgde ervoor dat er significant minder huiswerk werd vergeten.

Zodra het plan is ingevuld, kunnen leerlingen ermee aan de slag gaan. Een zelf uitgekozen trigger (bijvoorbeeld ‘na het avondeten’, ‘na het ontbijt’) of een herinneringsnotificatie geeft het startsignaal aan. Vervolgens helpt Zelfi om de aandacht te richten op het concentratieproces. De leerling krijgt vragen zoals ‘Zijn er nog zaken die je afleiden in je kamer?’, ‘Staat je website blocker aan?’, ‘Staat je telefoon op de vliegtuigstand, zodat je niet afgeleid wordt?’ Op deze manier ondersteunt Zelfi leerlingen met zelfregulatie op plekken waar de docent of ouder niet bij kan zijn.

Wanneer leerlingen klaar zijn met leren begint het reflectieproces. Zelfi pakt willekeurig vier vragen uit een database van tientallen vragen, om te voorkomen dat het reflecteren saai wordt. Ook nodigt de app je uit om na te denken over je plan. ‘Kan de trigger, actie of beloning misschien nog beter?’, ‘Kun je misschien je plan voor morgen nog beter maken?’ en ‘Heb je al eens een andere leermethode geprobeerd?’ Alle wetenschappelijk onderbouwde leertips van het leerplatform dat docent Wessel Peeters en ik hebben opgezet (Leer.tips) zijn namelijk geïntegreerd in de app.

Na het afronden van taken krijgt de leerling bemoedigende digitale schouderklopjes van de Zelfi-geiten, in de vorm van grappige gifjes (bewegende plaatjes). Verder kunnen leerlingen in een kalender een zo lang mogelijk aangesloten reeks proberen te halen waaraan ze zich aan hun plan houden. Zo’n ‘behavioural streak’ vinden veel mensen erg motiverend.

Ook kunnen leerlingen punten krijgen om hun selfie te versieren. Toegegeven, dit vonden de kinderen bij lange na niet zo cool als Instagram en Snapchat, maar dit is dan ook het eerste onderdeel dat we nog graag aan willen pakken wanneer er inkomsten binnenkomen.

Leerlingen kunnen terugzien wat ze hebben ingevuld en docenten kunnen meekijken. Op die manier krijg je als docent écht inzage in het leerproces en het leergedrag in plaats van alleen de resultaten. Bovendien kun je als docent in een oogopslag zien waar de problemen liggen bij een leerling. Bijvoorbeeld waardoor een leerling zich laat afleiden, dat een leerling heel veel binge-leert of dat een leerling regelmatig gestrest is. De app maakt het de docent een stuk makkelijker deze thema’s te bespreken. Het uiteindelijke resultaat is dat de docent sneller en effectiever feedback kunt geven op de probleempunten van de leerling.

 

Bekijk de mogelijkheden!

Zelfi staat voor de combinatie van Zelfstandig en selfie. Want uiteindelijk leren we leerlingen om zelfstandig te plannen, concentreren en reflecteren. Je kunt je wel voorstellen dat juist in deze vreemde periode, waar leerlingen meer op zichzelf zijn aangewezen om thuis te leren, Zelfi het leven van zowel leerlingen als docenten vergemakkelijkt.

Lijkt het je wat? Bekijk dan onze gloednieuwe website voor de mogelijkheden!

Eerst meer lezen?

 

 

 

 

 

Ben je ook benieuwd wat Neuro Habits voor jou, je collega’s of je leerlingen kan betekenen? Kijk gerust even rond op onze site of neem contact op

Deel dit bericht

Share on facebook
Share on google
Share on twitter
Share on linkedin
Share on pinterest
Share on print
Share on email

Hannelore Hemeltjen

Onderwijskundige

Hannelore Hemeltjen is al meer dan 25 jaar docent aardrijkskunde en een ervaren trainer in het onderwijs. Nadat ze de master Learning & Innovation succesvol heeft afgerond is ze 4 jaar lang onderwijskundig leider geweest in het VO. Haar passie ligt bij lesgeven en didactiek. Ze richt ze zich nu, naast het lesgeven in het VO, op het begeleiden en trainen van docenten en teams, die hun onderwijs willen versterken. Hannelore is vriendelijk, doeltreffend, enthousiast en kan goed luisteren.

Gespecialiseerd in

Onderwijs

Didactiek

Veranderkundige procesbegeleiding

hannelore

Erik Groot Koerkamp

Onderwijsexpert

Hij is al zijn hele werkzame leven in het onderwijs werkzaam op allerlei plekken en is zeker niet van plan over een paar jaar met pensioen te gaan. Daardoor is het echt je leven lang leren. Hij neemt je graag mee naar talentontwikkeling, formatief handelen, onderzoekend leren en groei-mindset. Erik is creatief, bevlogen en altijd nieuwsgierig.

Gespecialiseerd in

Onderwijsvernieuwing

Reflecteren

Differentiatie

erik-groot-koerkamp-removebg-preview

Neuro Habits gebruikt cookies om uw ervaring op onze site te optimaliseren. Door verder te gaan op onze site gaat u akkoord met ons privacybeleid en de cookies die wij verwerken.

Ronald Flohil, MSc.

Arbeid- en organisatiepsycholoog

Ronald heeft een fascinatie voor menselijk gedrag. Logisch, want hij is Arbeid- en Organisatiepsycholoog. Tijdens zijn studie heeft hij zich gespecialiseerd in Coaching & Vitaliteit binnen organisaties. Hij komt snel tot de kern en werkt oplossingsgericht om tot blijvende gedragsverandering te komen. Ronald is energiek, vriendelijk en analytisch. 

Gespecialiseerd in

Coaching

Vitaliteit

Gedragsverandering

Neuro_Habits_Ronald

Drs. Loes Kreemers

Duurzaamheidspsycholoog

Loes is gespecialiseerd in groen gedrag. Ze is projectleider en onderzoeker bij het lectoraat psychologie voor een duurzame stad bij de Hogeschool van Amsterdam. Hier doet ze onderzoek naar de gedragsverandering die van belang is voor de transitie naar een duurzame maatschappij. Loes studeerde sociale psychologie om te begrijpen waarom mensen bepaalde keuzes maken. Ze promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op onderzoek naar gedragsverandering en zelf-compassie. Loes helpt beleidsmakers om duurzame keuzes aantrekkelijk te maken voor breder publiek en adviseert Neuro Habits bij casussen die gaan over groen gedrag.

Gespecialiseerd in

Duurzaamheid

Groen gedrag

Arbeid & Organisatie

neuro-habits-4

Dr. Inge Wolsink

Arbeid en organisatie psycholoog

Sociaal, slim, gepassioneerd en creatief. Inge is gepromoveerd als arbeid & organisatie psychologe en deed onderzoek naar proactief gedrag en creativiteit aan de Universiteit van Amsterdam. Na haar promotie-traject ondervond ze zelf de consequenties van hevige stress. Tijdens haar herstel specialiseerde ze zich in de wetenschap achter stress, en volgde een opleiding tot yoga docent in India. Nu helpt ze organisaties en particulieren om op een gezonde manier creativiteit en effectiviteit te bevorderen, en stress te signaleren en reduceren.

Gespecialiseerd in

Stress

Creativiteit

Mindfulness

animatie-website-inge_004

Jay Borger, MSc.

Biopsycholoog

Jay is afgestudeerd als psychobioloog en altijd gepassioneerd geweest over hoe je wetenschappelijke kennis kan gebruiken om mensen fitter en gezonder te maken. Tijdens zijn studiejaren kreeg hij snel door dat er veel informatie is die niet wordt toegepast in de praktijk. Bij Neuro Habits draagt hij zijn kennis over naar de praktijk. Jay is vriendelijk, zorgvuldig en gedreven en staat altijd open voor een gesprek.

Gespecialiseerd in

Gezond gedrag

Slaap

Stress

jay

Drs. Daniël H. D. Maij

Psychiater / adviseur

Daniël is de broer van David. Hij is geen medewerker van Neuro Habits, maar geeft advies vanuit zijn functie als psychiater bij de GGZ-instellingen Parnassia en Antes. Daniël is gespecialiseerd en opleider in de verslavingspsychiatrie en weet zodoende ook alles van gewoontevorming. Daniël’s advies wordt altijd ingewonnen bij verslavingsproblematiek of bij het gebruik van medicijnen. Dit is belangrijk, want psychologen hebben geen geneeskunde gestudeerd en psychiaters wel.

Gespecialiseerd in

Geneeskunde

Arts

Verslaving

Roos Hijner, MSc.

Gedragspsycholoog

Roos wilde vroeger astronaut worden, maar besloot met beide benen op de grond te blijven staan en studeerde af als Psycholoog Arbeid & Gezondheid. Ze is het liefst dagelijks bezig met onderwerpen die er echt toe doen op het snijvlak van mens, welbevinden op het werk en leven lang ontwikkelen. Je mag haar dan ook altijd wakker maken voor een goed gesprek over motivatie, vitaliteit, werkplezier en onderwijs. Roos is bevlogen, nieuwsgierig, betrokken en enthousiast.

Gespecialiseerd in

Onderwijs

Vitaliteit

Werkgeluk

Neuro_Habits_Roos

Dr. Sanne de Wit

Klinisch psycholoog / adviseur

Dr. Sanne de Wit is geen medewerker van Neuro Habits, maar geeft onafhankelijk advies vanuit haar functie als universitair hoofddocent en gewoonteonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast is ze nauw betrokken bij de ontwikkeling van Zelfi, de mobiele applicatie waarmee we onderwijsinstellingen helpen zodat leerlingen en studenten betere leren plannen, reflecteren en concentreren.

Gespecialiseerd in

Klinische psychologie

Gewoontevorming

Zelfi

sanne_gif

Dr. David L. R. Maij

Neuropsycholoog

David komt uit een onderwijsgezin en raakte gebiologeerd door de psychologie van leren en gedragsverandering. David is psycholoog NIP, haalde masters in klinische gezondheidspsychologie en cognitieve neurowetenschappen en promoveerde in de gedragswetenschappen. Zijn passies liggen bij gezondheidsgedrag en het onderwijs. David is kritisch, creatief en vriendelijk. Moeilijke dingen legt hij je makkelijk uit.

Gespecialiseerd in

Gewoontevorming

Onderwijs

Brein

david
Stel ons een vraag
Stel nu je vraag via Whatsapp
Hi! 👋
Hoe kunnen wij helpen?